Είσαι Κινεζάκι;

爱 美 莉

Το Κινέζικό μου όνομα διαβάζεται ài (επίθετο) Μěi Lì (όνομα) καισημαίνει αγαπώ όμορφο γιασεμί. Όταν το λέω στους Κινέζους λένε απλά ότι σημαίνει όμορφη, αλλά όταν το βλέπουν γραμμένο λένε ότι σημαίνει όμορφο γιασεμί. Τώρα τελευταία έχω πραγματικά ταυτιστεί με αυτό όνομα, ακόμα και οι φίλοι μου με φωνάζουν συχνά έτσι. Πλάκα έχει ο καημένος ο Milosh , του οποίου το σέρβικο όνομα σημαίνει Μίκυ Μάους, με αποτέλεσμα να ξεκαρδίζονται όλοι οι Κινέζοι κάθε φορά που συστήνεται!

Είσαι Κινεζάκι;

Ναι!!!Είμαι Κινεζάκι ή τουλάχιστον όσο κινεζάκι γίνεται να είναι κανείς μετά από τέσσερις μήνες στην Κίνα. Τρώω πολύ ρυζάκι, αφενός για προληπτικούς λόγους ασφαλείας, αφού όσο να πεις το ρύζι είναι η πιο ασφαλής επιλογή και από άποψη υγιεινής και από άποψη «φυσιολογικότητας» και αφετέρου λόγω έλλειψης τρόπου επικοινωνίας για να παραγγείλω κάτι άλλο να φάω. Έχω γίνει πιο αγενής, έμαθα να φτύνω το φαγητό μου στο πιάτο μου, όπως οι Κινέζοι και ξέχασα πώς να χρησιμοποιώ μαχαιροπίρουνα, που είχα κοπιάσει πολύ να μάθω να τα χρησιμοποιώ όπως οι Γάλλοι φίλοι μου. Βέβαια, δε μιλάω Κινέζικα κάτι που με κάνει αυτομάτως όχι αρκετά Κινεζάκι.

Σκέφτηκα ότι μπορεί να έχει ενδιαφέρον αν σας γράψω δυο λόγια για την Κινεζική γλώσσα, αφού θεωρείται πολύ δύσκολη γλώσσα στην Ελλάδα και επίσης κάποιοι (όπως κι εγώ πριν έρθω εδώ) αναρωτιούνται πώς διάολο γράφουν οι Κινέζοι στον υπολογιστή, αφού η γλώσσα τους δεν έχει αλφάβητο, αλλά χιλιάδες ιδεογράμματα. Τα Κινέζικα είναι όντως δύσκολα για εμάς τους δυτικούς γιατί είναι διαφορετικά. Είναι εκπληκτικό το πως η γλώσσα αυτή αντανακλά τον Κινεζικό πολιτισμό και κουλτούρα. Φυσικά, όλοι ξέρετε πως στα Κινέζικα κάθε λέξη αντιστοιχεί σε ένα ή κάποια ιδεογράμματα. Πώς μαθαίνει ένα Κινεζάκι να μιλάει; Φυσικά, όπως κάθε παιδί ακούει και μαθαίνει να μιλάει. Όταν μεγαλώσει και πάει σχολείο, μαθαίνει καθημερινά πώς να γράφει καμιά 10αριά λέξεις. Τα ιδεογράμματα έχουν εξελιχθεί πολύ στο πέρασμα των χρόνων. Στις αρχικές τους μορφές έμοιαζαν πιο πολύ με τα αντικείμενα και τις ιδέες που απεικόνιζαν. Για παράδειγμα η λέξη νερό 水 (σουέι-shuǐ) στην αρχική της μορφή ήταν τρεις τεθλασμένες κάθετες γραμμές, σαν το νερό που κυλάει στο ποτάμι. Στο πέρασμα το χρόνου όμως, μεταβλήθηκαν έτσι που δεν είναι προφανής πλέον η σημασία τους. Τα ιδεογράμματα είναι συνήθως σύνθετα, κάποια έχουν τόσο πολλές γραμμές που πραγματικά όταν γράφουν κάτι οι Κινέζοι συνάδελφοί μου σε ένα κανονικό χαρτί με πενάκι, μπλέκονται μεταξύ τους οι γραμμές και βγαίνει μια μικρή μαύρη μουτζουρίτσα, που νομίζω πως οι ταξιτζήδες ή όποιος του το δείξουμε καταλαβαίνει από τα συμφραζόμενα τι είναι γραμμένο. Υπάρχουν κάποια κομμάτια στο ιδεόγραμμα που δείχνουν ότι σχετίζεται με κάτι συγκεκριμένο, κι έτσι βοηθούν τον αναγνώστη να καταλάβει. Όταν συνειδητοποιήσει κανείς πόσος χρόνος και γερά νεύρα απαιτούνται για να μάθει κανείς να γράφει στα Κινέζικα καταλαβαίνει πόσο βαθιά ριζωμένο είναι το χαρακτηριστικό της υπομονής και επιμονής στην κινεζική φύση. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που εγκατέλειψα την προσπάθεια να μάθω κινέζικα. Δεν ήμουν ποτέ ιδιαίτερα υπομονετική και σχολαστική και μιλάμε για μια γλώσσα, όπου δεν έχει σημασία μόνο που υπάρχει κάθε γραμμή στο ιδεόγραμμα αλλά και η σειρά με την οποία θα γραφούν οι γραμμούλες και ακόμα και η κατεύθυνση (από πάνω προς τα κάτω και από αριστερά προς τα δεξιά) που θα γραφούν, αλλιώς ο αναγνώστης μπορεί να μην μπορεί να καταλάβει.

Οι Κινέζοι δίνουν τεράστια σημασία στην καλλιγραφία. Όλοι ανεξαιρέτως όσους έχω γνωρίσει ξέρουν να γράφουν καλλιγραφικά με το ειδικό πινέλο και ακόμα και οι καλύτεροι είναι εκνευριστικά μετριόφρωνες σχετικά με την ικανότητά τους. Δεν έχω παρά μια επιφανειακή ιδέα για τα κινέζικα ιδεογράμματα αλλά παρ’ όλα αυτά νιώθω πως κουβαλάνε μεγάλη ιστορία και δύναμη και ότι ο τρόπος που θα γραφούν αλλά και το ποιά ακριβώς έχουν επιλεγεί για να ειπωθεί αυτό που πρέπει, δίνουν πολύ περισσότερες δυνατότητες έκφρασης. Έχω την αίσθηση πως οι Κινέζοι νιώθουν ενίοτε αυτό που νιώθουμε εμείς για ένα παλιό τραγούδι. Ότι το ιδεόγραμμα τους μιλάει και κουβαλάει ιστορία από μόνο του και συναισθήματα αυτού που το έγραψε που δεν μπορούν να εξηγηθούν. Φυσικά, όπως λέει και ο Σίμης με αυτή τη γλώσσα δεν πάει μπροστά στην παγκοσμιοποίηση η χώρα:P Είναι, όντως εκπληκτικά συνθετότερη και χωρίς λειτουργικότητα σε σύγκριση με τις δυτικές γλώσσες αλλά οι Κινέζοι απολαμβάνουν την ασάφεια, το ρομαντισμό και την αρμονία που χαρακτηρίζει τη γλώσσα τους.

Η άλλη μεγάλη δυσκολία στην εκμάθηση των Κινεζικών είναι οι τόνοι. Τα κινέζικα έχουν λιγότερα σύμφωνα από τις δυτικές γλώσσες αλλά περισσότερα φωνήεντα!Με ποιον τρόπο; Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικοί τρόποι να πει κανείς α ή ε στα Κινέζικα και αυτό είναι που καθιστά την εκφορά τους πολύ δύσκολη. Για παράδειγμα για να πει κανείς σι μπορεί να το πει με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους: xī (σταθερός τόνος φωνής) xì (η φωνή ξεκινάει από τη μέση και κατεβαίνει κοφτά ) xǐ (κατεβαίνει και ανεβαίνει) xí (ανεβαίνει). Επίσης καθένα από αυτές τις συλλαβές μπορεί να γραφεί με περισσότερους από έναν τρόπους, διαφορετικά ιδεογράμματα δηλαδή και κάθε ιδεόγραμμα να έχει περισσότερες από μια σημασίες! Γίνεται δηλαδή ένας κακός χαμός! Εγώ μπορώ με μεγάλη υπερηφάνια να πω ότι έχω αποδείξει για άλλη μια φορά το ταλέντο μου στις γλώσσες γιατί είμαι η μόνη από τα παιδιά που μπορώ να διαβάσω κάτι στο λεξικό και να με καταλάβουν οι Κινέζοι! Είμαι σίγουρη πως με λίγη προσπάθεια θα μπορούσα να μάθω Κινέζικα για να μιλάω, αλλά για να γράφω δεν έχω την απαιτούμενη υπομονή.

Πώς όμως μεταφέρονται τα Κινέζικα στα λεξικά και στους υπολογιστές; Ήδη από το 1859 αναπτύχθηκε ένα σύστημα φωνητικής μετατροπής των Κινεζικών σε λατινικούς χαρακτήρες. Αυτό υπέστη διάφορες μετατροπές και τελικά το 1979 αναγνωρίστηκε επισήμως ένα σύστημα με το όνομα pinyin, που επιχειρεί να γράψει τα κινέζικα με λατινικούς χαρακτήρες και χρησιμοποιώντας τους παραπάνω τέσσερις τόνους. Αυτό είναι φοβερά βοηθητικό για εμάς τους ξένους, αλλά δυστυχώς οι περισσότεροι Κινέζοι στους δρόμους δεν ξέρουν να διαβάζουν καθόλου λατινικούς χαρακτήρες κι έτσι εν τέλει πρέπει πάντα να έχουμε γραμμένο ότι χρειαζόμαστε στα Κινέζικα. Πάντως βοηθάει πολύ στο να διαβάσει κανείς μια λέξη από το λεξικό. Βέβαια τα σύμφωνα δεν αντιστοιχούν στα λατινικά (για παράδειγμα το Q διαβάζεται τσι) αλλά αφού μάθει κανείς τους κανόνες κάτι γίνεται. Έτσι τα λεξικά έχουν τις κινεζικές λέξεις ταξινομημένες με το αγγλικό αλφάβητο. Βέβαια, όταν κάποιος στο δρόμο σου πει “I ping shui”(ένα μπουκάλι νερό) εσύ πρέπει να είσαι αρκετά έμπειρος να αναγνωρίσεις ποιόν από τους τέσσερις τόνους χρησιμοποίησε για κάθε μια από τις τρεις λέξεις, και να ψάξεις κάθε μια ξεχωριστά, να συνδιάσεις τις διάφορες σημασίες και αν είσαι τυχερός και ικανός να καταλάβεις τί εννοεί. Με λίγα λόγια, δύσκολη κατάσταση!

Όσο για τους υπολογιστές, αυτοί έχουν αγγλικό πληκτρολόγιο και έχουν ένα ειδικό λογισμικό που αναγνωρίζει τα pinyin. Έτσι όταν ένας Κινέζος ανοίγει το word ή το Ιντερνετ γράφει στα pinyin τη λέξη mei για παράδειγμα με το σωστό τόνο και μετά ανοίγει μπροστά του μια λίστα με τα διάφορα ιδεογράμματα που αντιστοιχούν στην προφορά αυτή και επιλέγει αυτό που θέλει.

Και να κλείσω με μια ιστορία που διάβασα και μου φάνηκε ενδιαφέρουσα. Διάβασα ότι επί περιόδου Μάο απαγορευόταν αυστηρά οτιδήποτε σχετίζεται με το τζόγο. Έτσι απαγορεύτηκαν και τα ζάρια. Όταν μια καθηγήτρια αγγλικών θέλησε να βρει ζάρια πριν λίγα χρόνια για να τα χρησιμοποιήσει σε ένα παιχνίδι στην τάξη της, ζήτησε από τους μαθητές της να της γράψουν τη λέξη ζάρι για να τη δείξει στο μαγαζί που θα πήγαινε να αγοράσει. Δεν υπήρχε ούτε ένας μαθητής που να ήξερε πώς γράφεται αυτή η λέξη! Τελικά βρήκε έναν ηλικιωμένο, ο οποίος της το έγραψε αλλά όταν πήγε στο μαγαζί δεν υπήρχε κανείς που να μπορεί να τη διαβάσει! Τόσα χρόνια απαγόρευσης είχαν ως αποτέλεσμα να ξεχαστεί το ιδεόγραμμα από τον κόσμο. Δεν είναι πολύ ενδιαφέρουσα αυτή η απόλυτη έλλειψη συσχετισμού ομιλίας και γραφής;Εν τω μεταξύ η ιστορία είχε και μια άλλη ενδιαφέρουσα διάσταση, αλλά δε θυμάμαι ακριβώς. Νομίζω πως το ιδεόγραμμα είχε σχέση με ελέφαντα, γιατί τα ζάρια πριν την κομμουνιστική επανάσταση γίνονταν από ελεφαντοστό και με κάτι άλλι που δε θυμάμαι (μνήμη χρυσόψαρου ως γνωστόν!)